Een complottheorie is de overtuiging dat een gebeurtenis het gevolg is van een (onbewezen) geheim plan. Volgens complotdenkers is er een andere verklaring dan wat de wetenschap, de overheid of een andere instantie ons vertelt. Complotdenkers geloven niet in het officiële verhaal omdat ze geen vertrouwen in de overheid en media hebben. Dit kan bedreigend zijn, want vertrouwen in de overheid en de pers zijn van belangrijk voor maatschappelijke rust.

via GIPHY

Hoe herken je een complottheorie

• In een complottheorie wordt vaak gezegd dat een hogere macht van rijke zakenmensen en/of invloedrijke politici samenwerken om de wereldorde te veranderen.
• Complotdenkers zullen je vaak vertellen dat de gewone burger de dupe is van de plannen van de elite.
• Volgens complotdenkers wordt de massa gemanipuleerd met gebruik van media, wetenschap of zelfs met microchips.
• Wanneer er feiten tevoorschijn komen die het complot tegenspreken, dan zullen complotdenkers vaak spreken van een 'cover-up'. Dit zijn misleidende argumenten bedoeld om hun theorie onderuit te halen.

Is het erg?

Een complottheorie is in de eerste plaats een manier om iets te verklaren. Het doel van (de meeste) complotdenkers is niet om mensen tegen elkaar op te zetten of haat te zaaien, maar wel om 'de waarheid' aan het licht te brengen.

Een complottheorie hoeft niet gevaarlijk te zijn, maar kan wél goed uit de hand lopen. Zo zijn de rellen in Washington DC aan het einde van de Amerikaanse verkiezingen ontstaan door de verspreiding van een complottheorie. Er werd gezegd dat de Amerikaanse verkiezingen waren gestolen en dat de uitslag niet klopte. Bij deze rellen zijn diverse doden gevallen.

Waar komen complotten vandaan?

De grootste bron van complottheorieën zijn social media. Online kan iedereen ongefilterd zijn mening delen. Dit zorgt ervoor dat informatie die niet wordt nagekeken op fouten makkelijk gedeeld en herhaald kan worden. Als een verhaal wat niet waar is populair wordt en veel wordt bekeken, dan zullen bijvoorbeeld YouTube en Instagram deze ook meer aanbevelen.

Hieronder wordt uitgelegd hoe deze algoritmes werken.

Hoe doorbreek je de bubbel?

Heb je een familielid of vriend die gelooft in een complottheorie? Het kan erg lastig zijn om hierover een goed gesprek te hebben. Veel vriendschappen zijn om deze reden ook al verbroken. Hieronder staan een paar tips:

• Probeer actief te luisteren. Dit geeft de ander het zelfvertrouwen om een open gesprek te hebben.
• Spreek de persoon aan als ze jou niet laten uitpraten en blijf vooral rustig.
• Ga praten over jullie relatie en vertel je hoe jij je voelt bij het gedrag van de ander.
• “Agree to disagree” het is prima als je het niet met elkaar eens bent, maar laat het niet jullie vriendschap verstoren.

Zit er een waarheid in sommige complotten?

Maar is er dan niks waar van al die complotten? Nou, nee. Soms blijkt een complottheorie achteraf toch gedeeltelijk waar! Zo dachten al een hoop mensen dat de Amerikaanse overheid onschuldige burgers afluisterde. Dit werd in 2013 bevestigd door klokkenluider Edward Snowden.

Het is dus niet verkeerd, maar juist goed, om kritisch na te denken en ook te luisteren naar andere meningen dan wat je in het nieuws hoort. Maar bedenk ook dat niet alles wat je op social media leest waar is.

Complotten en nepnieuws

Een complottheorie is iets anders dan nepnieuws. Terwijl makers van nepnieuws mensen doelbewust om de tuin willen leiden, geloven complotdenkers écht dat ze het bij het rechte eind hebben. En af en toe hebben ze nog gelijk ook!

Deel jouw verhaal op ons forum!