Waarschijnlijk zie jij de wereld 3D. Dat gaat automatisch, daar ben je je niet van bewust. Maar sommige mensen zien geen diepte. In dit thema leggen we uit hoe dit zit.

Simon had oogproblemen

In het filmpje is Simon aan het woord. Toen Simon 2 jaar was keek hij maar met één oog. Hij was scheel en is daarom geopereerd. Op zijn 6e kreeg Simon te horen dat alles in orde was en hoefde hij niet meer terug te komen voor controle.

Maar op zijn 14e kwamen de oogproblemen weer terug, erger dan ooit. Hij zag dubbel; was heel erg moe; kon niet tegen licht en had veel hoofdpijn. Het duurde drie jaar voordat hij door had dat dit door zijn ogen kwam. De oogarts vertelde niets voor hem te kunnen doen. Daar zat Simon dan. Hij kon niet gaan studeren en zat overdag vaak in het donker, want dan had hij minder hoofdpijn.

Gelukkig heeft zijn moeder een functioneel optometrist gevonden – www.oogbalans.nl – die hem wél kon helpen. Straks meer over Simon.

Wat is een functioneel optometrist?

Een functioneel optometrist kijkt hoeveel moeite en energie het jou kost om te kijken. Deze onderzoekt bijvoorbeeld of jouw ogen wel goed met elkaar samenwerken. Kunnen deze zich op het hetzelfde punt richten en scherpstellen? En hoe is de samenwerking van jouw ogen met jouw andere zintuigen? En met jouw lichamelijke reflexen? Gaat er iets niet goed, dan gaat deze oefeningen met je doen om dit te verbeteren.

Hoe werkt diepte zien?

Jouw ogen staan een paar centimeter uit elkaar. Hierdoor is het beeld van je linkeroog nét iets anders dan het beeld van je rechteroog. Je hersenen combineren deze beelden en voila, diepte!

Heb je last van scheelzien of een lui oog? Ben je blind aan één oog of werken jouw ogen om een andere reden niet goed samen? Dan zie je geen diepte. Je bent dan diepteblind. Je hersenen missen dan veel informatie over jouw omgeving.

Is het erg als je geen diepte ziet?

Als je moeite hebt om je ogen samen te gebruiken, dan kan dit gevolgen hebben voor jouw prestaties op school. Je kunt je bijvoorbeeld niet goed concentreren of bent snel de regel die je aan het lezen was kwijt. Ook kan het leiden tot hoofdpijn, vermoeidheid of rug en nekklachten. Jonge mensen kunnen hier vaak beter mee omgaan dan ouderen.

Hoe weet ik of ik wel of geen diepte zie?

Mensen die geen diepte zien, weten dit soms niet van zichzelf. Dat kun je je misschien niet voorstellen. Dit komt omdat jouw hersenen door allerlei andere aanwijzingen, zoals de grootte of de schaduw van objecten ook afstanden kunnen inschatten. Dit is echter wel minder nauwkeurig. Bovendien weet je niet beter, je bent het gewoon zo gewend van kleins af aan.

Wil je weten of je wel met beide ogen kijkt en diepte ziet? Doe dan de volgende test:

1. Rijg een kraal aan een koord en houdt het uiteinde van het koord tegen je neus.
2. Houdt het andere uiteinde een armlengte recht voor je.
3. Doe de kraal in het midden en kijk met beide ogen naar de kraal.
4. Zie je nu één enkele kraal (geen dubbel beeld) en twee koorden die zichzelf kruisen in deze kraal? Net als de letter X? Dan kijk je met beide ogen en zie je waarschijnlijk diepte.

Je kunt ook deze test doen:

1. Houd je duim 15 centimeter voor je neus en kijk hier met beide ogen naar.
2. Zie je op de achtergrond, bijvoorbeeld 3 meter verderop, een voorwerp dubbel? Dan zie je diepte.
3. Kijk nu met beide ogen naar het voorwerp in de verte. Als je diepte ziet, dan zie je nu je duim dubbel.

Je kunt ook met een rood-groene bril naar een 3D afbeelding kijken of naar een 3D film gaan.

Zien is meer dan scherp kijken

Zien moet automatisch en moeiteloos zijn

Hoeveel mensen zijn diepteblind?

Wist je dat ongeveer 5% van de bevolking diepteblind is? En dat ongeveer 15% van de jongeren last heeft van leerproblemen door ogen die niet goed met elkaar samenwerken? Ook mensen die wél diepte zien kunnen last hebben van ogen die maar moeizaam samenwerken.

Door het toegenomen gebruik van computers en mobiele telefoons hebben mensen tegenwoordig eerder last van oogproblemen dan vroeger. Het aantal mensen met klachten stijgt niet, maar de klachten die mensen hebben zijn wel steeds erger.

Zit je vaak achter je laptop of mobiele telefoon? Probeer dan elke 20 minuten even 20 seconden in de verte te kijken. Dan krijgen jouw ogen even rust. En na een uurtje achter je laptop even pauze nemen en bewegen is óók een goed idee.

Hoe is het nu met Simon?

De oogarts vertelde Simon dus dat hij helaas met zijn probleem moest leren leven. Gelukkig waren hij en zijn moeder eigenwijs en hebben ze verder gezocht. Ze hebben iemand gevonden die Simon wél kon helpen.

Zoals Simon in het filmpje vertelt heeft hij twee jaar lang flink getraind om zijn ogen met elkaar te laten samenwerken. Vooral ontspannen kijken is erg belangrijk bij deze visuele training. Terwijl zijn vrienden gingen studeren en op kamers gingen wonen, bleef Simon thuis wonen. Elke dag heeft hij oefeningen voor zijn ogen gedaan. Ook was het voor hem belangrijk veel rust te nemen.

Na ruim twee jaar gaat het veel beter met Simon. Hij woont op kamers en studeert. Zijn klachten zijn sterk verminderd. Wel zal hij zijn hele leven oefeningen voor zijn ogen moeten blijven doen.

Nieuwe inzichten over scheelzien

Vroeger werd gedacht dat je na je vijfde levensjaar niet meer kunt leren om diepte te zien. Gelukkig zijn er steeds meer bewijzen dat je dit ook daarna nog kunt leren. Susan Barry heeft dit bijvoorbeeld op haar 48e nog geleerd. Zij is neurowetenschapper en vertelt hierover in een TedTalk (Engels). Ook heeft ze hierover een boek geschreven dat inmiddels vertaald is naar het Nederlands onder de titel 'Diepte leren zien'.

Wel geldt: hoe eerder je start met een visuele training, des te beter het is.

Iemand die ik ken ziet geen diepte, wat nu?

Zie je zelf geen diepte? Of ken je iemand die geen diepte ziet? Ga dan naar een functioneel optometrist. Deze kan onderzoeken hoe jouw ogen, jouw brein en de rest van jouw lichaam met elkaar samenwerken. Je kunt ook naar jouw huisarts gaan. Deze kan je doorverwijzen naar een oogarts of functioneel optometrist.

Een functioneel optometrist vind je op www.scheelzien.org.

Wel of niet opereren

Soms stellen oogartsen operaties voor, om te zorgen dat je ogen weer een goede stand hebben. Functioneel optometristen pleiten daarentegen vaak voor oefeningen in plaats van een operatie. Dit omdat een operatie er niet automatisch voor zorgt dat jouw ogen weer gaan samenwerken. Daar is vaak training voor nodig. Een operatie is tevens risicovol en onomkeerbaar. Als er tijdens het trainen toch onoverkomelijke fysieke belemmeringen zijn, dan kan een operatie altijd nog, zeggen zei.

Ook het urenlang afplakken van het goed ziende oog vinden functioneel optometristen niet altijd een goed idee. Er moet gewerkt worden aan het fuseren (samenvoegen) van beide oogbeelden.

Het visuele systeem (je ogen, oogspieren, zenuwen, hersenen etc.) is erg complex. Over de beste manier om jouw ogen te leren samenwerken verschillen de meningen. Verdiep je daarom in de verschillende meningen, jouw ogen zijn daar belangrijk genoeg voor.

Dit thema is nadrukkelijk géén medisch advies. Ga voor medisch advies altijd naar een arts.

Meer informatie

• Scheelzien.org. Deze website is opgezet door Michael Lievens. Een ervaringsdeskundige uit België die veel over dit onderwerp weet.
• Bekijk een uitgebreid interview met Simon op www.scheelzien.org.
• Boek: Diepte leren zien van Susan R. Barry. Nederlandse vertaling.
• Boek: Eerste hulp bij scheelzien en lui oog. Door Michael Lievens.
• Een optometrist vind je via Scheelzien.org.
• Tedtalk: Fixing my gaze van Susan Barry (Engels)
• Jouw eigen huisarts kan je doorverwijzen naar een oogarts.
• De praktijk die Simon heeft geholpen is Oogbalans in Berlicum.

En natuurlijk kun je je vraag stellen op ons forum.