Zeg nou eens eerlijk, hoeveel posts op Insta haal jij niet eerst door een filter? We maken zo de werkelijkheid een beetje mooier. Maar je kunt ook zelf iets verzinnen en doen alsof dat echt is. Dat is leuk op 1 april, maar de rest van het jaar toch iets minder…

Waarom maak je nepnieuws?

Nepnieuws is nieuws dat echt lijkt maar het niet is. Vaak is het doel satire of een grap, maar het kan ook serieuzer zijn: met nepnieuws kun je bijvoorbeeld ook je tegenstander zwart maken. En steeds vaker verdienen bedrijven geld aan kliks en de advertenties die je naast het nieuwtje ziet staan. Ze willen daarvoor dus zelf de mooiste berichten fabriceren.

Wat voor berichten kunnen nep zijn?

Nepnieuws is gemaakt om er zo uit te zien als echt. Er zijn dus allerlei vormen: geschreven berichten die niet kloppen, gephotoshopte foto’s, die daardoor meteen een heel andere boodschap geven of bijvoorbeeld filmpjes die wel echt zijn maar helemaal niet gaan over het onderwerp waar ze bij worden getoond. Vaak hebben ze schreeuwende koppen: DIT MAG JE ECHT NIET MISSEN!!!

Geloof jij je eigen ogen?

Wat denk jij? Is dit echt Barack Obama en heeft hij echt deze speech gegeven?

Nou, we zullen het maar verklappen, dit filmpje is in elkaar gezet met Deep Fake software. Je kunt daarmee filmpjes maken die niet van echt te onderscheiden zijn… bewijs dan maar eens dat je iets niet hebt gezegd.

De allerleukste nepfilm is wel van Lucky TV, waarin Hillary Clinton en Donald Trump een duet zingen.

YouTube, Google en een rabbit hole

Je kent het vast wel, je zoekt één filmpje op op YouTube, en er komen allerlei suggesties langs: ‘Dit vind jij vast ook interessant!’ Prima natuurlijk als je zo een nieuwe gameplay tegenkomt, maar bij nieuwsonderwerpen, zeker die die op het randje zitten, is dat niet zo onschuldig meer. Nepnieuws is bedacht dus is er vaak geen filmpje dat het NIET zo is. Zoek maar eens op: de aarde is plat. Tussen alle filmpjes die proberen jou te laten geloven dat de aarde plat is, staan niet veel filmpjes over een ronde aarde: waarom zou je ook een filmpje maken over iets dat gewoon zo is?

Als je die filmpjes aanklikt, krijg je steeds extremere complottheorieën voorgeschoteld op YouTube. Dat heet een rabbit hole, je valt in een gat dat steeds smaller wordt. Je zou het bijna gaan geloven! Dus ben jij zelf aanhanger van bepaalde ideeën, dan zul je weinig filmpjes tegenkomen die het tegenovergestelde beweren. Mensen in de politiek moeten zich altijd goed laten informeren. Als zij in zo’n YouTube-tunnel terechtkomen, kun je je voorstellen dat dat zorgt voor rare situaties of dat dat zelfs een gevaar is voor de democratie.

Ook Google weet precies waar het je blij mee kan maken en zal de zoekresultaten zo sorteren dat jij het snelste ergens op klikt.

Een tip: Als je er genoeg van hebt, kun je je geschiedenis op YouTube wissen en opnieuw beginnen. Of gebruik de incognito functie. Meer over dit onderwerp vind je hier.

Wat kun je nog wel vertrouwen?

Nepnieuws is dus soms niet te onderscheiden van echt. En soms is het zo geloofwaardig dat nieuwskanalen er zelf intrappen. Wat kun jij doen om dat te voorkomen?
1. Is het een schreeuwende kop? Wil die alleen maar dat jij erop klikt? Grote kans dat het een clickbait is. Het kan nepnieuws zijn, of de titel dekt de lading niet en is alleen maar gemaakt om jou te laten klikken.
2. Wat is de afzender van dit bericht? Is dat een betrouwbare partij? Als er een naam (auteur/redacteur) staat, kun je die ook Googlen; bestaat deze persoon wel?
3. Kun je het bericht op meerdere (betrouwbare) bronnen vinden?
4. Zijn er berichten te vinden dat dit niet waar is (een hoax is)?
5. Staat het bericht misschien op stellingchecker?
6. Wat is de datum van het bericht? Soms lijkt oud nieuws zo op nieuw nieuws dat het weer naar boven komt en je op het verkeerde been kan zetten.

En nog even dit: deel nieuws niet voordat je zeker weet dat het echt is. Zo doe jij niet mee en word jij geen verspreider van nepnieuws.

Welke van deze 10 viral movies dacht jij dat echt waren?

(Engels gesproken)