De oude Grieken hadden een verhaal, over een man die zijn eigen spiegelbeeld in het water zag. Hij werd meteen verliefd op zijn eigen spiegelbeeld, op zichzelf. De man wilde zichzelf zoenen en ging met zijn gezicht naar het water, maar in plaats van zijn spiegelbeeld te kunnen zoenen, verdronk hij in het water. En zo ging de man ten onder aan de liefde voor zichzelf. Zijn naam was Narcissus. Van deze mythe hebben wij nu nog het woord 'Narcist' over gehouden. Wat iemand met narcisme is, en hoe je met mensen met narcisme om kunt gaan, vertellen we je in dit thema.

Wat is narcisme?

Iemand met een narcisme komt vaak erg zelfverzekerd en/of arrogant over. Soms is deze persoon dit ook, maar vaak ook niet. Vaak voelt deze persoon zich diep van binnen leeg, eenzaam en minderwaardig. Om dit niet te hoeven voelen, zoekt hij of zij constant naar bevestiging en waardering vanuit de omgeving.

Ook is het voor iemand met narcisme lastig om zich in te beelden in anderen en met iemand mee te leven. Het is hierdoor heel lastig om met iemand met narcisme om te gaan.

Waaraan herken je narcisme?

Niet iedereen die soms egoïstisch of arrogant is, heeft meteen narcisme. Waarschijnlijk heeft ongeveer 1% tot 6% van de mensen narcisme. Mensen met narcisme hebben bijvoorbeeld deze kenmerken:

• Ze hebben het idee dat ze beter zijn dan anderen, hierdoor kunnen ze egoïstisch of arrogant zijn.
• Ze worden graag bewonderd en willen veel aandacht.
• Niet goed zijn om zich in te leven in anderen. Niet meeleven als iemand verdriet voelt bijvoorbeeld.
• Heel charmant overkomen. Charmant gedrag bij iemand met narcisme is vaak gespeeld en bedoeld om iemand te manipuleren.
• Weinig emoties lijken te hebben.
• Extreem jaloers zijn.
• De hele tijd bezig zijn met macht, succes of schoonheid.
• In staat om andere mensen verdriet te doen, als ze daar zelf iets uit halen.

Niet alle mensen met narcisme zijn hetzelfde. Sommigen vinden zichzelf heel leuk, knap en slim. Andere mensen met narcisme zijn helemaal niet zo gek op zichzelf, maar manipuleren anderen vooral om er zelf iets uit te halen. En weer andere mensen met narcisme zijn juist extreem onzeker over zichzelf. Lees hier een artikel over verborgen narcisme.

Het is daarom lastig om iemand met narcisme te herkennen.

Leven met iemand met narcisme

Als je ouder, broer of zus, of iemand anders in je omgeving narcisme heeft, is dat heel lastig. Ook omdat mensen die narcisme hebben, dat vaak zelf niet weten. Mensen met narcisme kunnen niet accepteren dat ze een stoornis in hun hoofd hebben. Iemand met narcisme vertellen dat hij narcisme heeft, heeft dus geen zin.

Fleur* is opgegroeid met een narcistische vader. Ook voor haar was dit vaak lastig. Zij en haar gezin kregen de schuld van dingen die ze nooit hadden gedaan, en als haar vader haar ergens mee hielp, wist Fleur dat hij het vooral deed zodat ze weer bij hem in het krijt zou staan:

“Hij kocht veel lekkers en besteedde veel geld aan ons. Maar aan het eind van het weekend bleef hij zeggen dat hij nu een hele week van water en brood moet leven. Dat hij te veel geld besteed had, en wanneer we het niet opaten was het nog erger. Wat oneerlijk was aangezien hij zo veel eten haalde.”

Het hele verhaal van Fleur lees je hier.

Flying Monkey

Mensen met narcisme zijn goed in manipuleren. Het lukt ze vaak om niet alleen zichzelf, maar ook anderen ervan te overtuigen dat zij specialer en beter zijn dan anderen. Als je zelf iemand kent met narcisme, dan ken je vast ook iemand die altijd voor de persoon met narcisme opkomt. Zo'n persoon wordt een Flying Monkey (vliegende aap) genoemd.

Als je bijvoorbeeld een ouder met narcisme hebt, is de kans groot dat je andere ouder, of misschien een broer of zus, altijd de kant van de narcistische ouder kiest.

Het is goed om te onthouden dat Flying Monkeys het niet expres doen. Ze hebben zich laten manipuleren en voelen zich zelf waarschijnlijk verward over hun band met de persoon met narcisme.

Fleur heeft zelf gezien hoe haar tante een Flying Monkey werd. Ook zelf is ze een tijdje de Flying Monkey geweest: “Ik had het gevoel dat hij de enige was die echt om mij gaf, terwijl dat natuurlijk niet zo was. Ik ben dus altijd heel loyaal naar hem geweest. Ik heb daarbij ook dingen gedaan waar ik nu spijt van heb,” legt ze uit.

“Bijvoorbeeld bij mijn zusje en mijn broer, toen zij een tijdje niet naar mijn vader wilde gaan. In die tijd zei ik dat het ik het dan ontzettend leuk had gehad bij mijn vader, zodat zij ook weer zouden gaan, terwijl dit eigenlijk helemaal niet zo was.”

Het hele verhaal van Fleur lees je hier.

Hoe ga je om met iemand met narcisme?

• Het heeft weinig zin om tegen iemand met narcisme in te gaan, je kan daarom beter het spelletje mee spelen. Gebruik zinnetjes zoals: “Wat een slim plan van jou! Als we dit er aan toevoegen heb je helemaal een geweldig plan”, in plaats van, “Ik weet het niet zeker, misschien kunnen we beter doen wat ik dacht”. Of zeg “Dankjewel voor de tip, je hebt van mijn idee een echt goed plan gemaakt” als je eigenlijk wel weet dat jij het idee hebt verzonnen.
• Probeer iemand met narcisme niet te veel te wijzen op zijn fouten of slechte eigenschappen. Hiervan wordt de ander waarschijnlijk alleen maar boos en misschien gaat hij proberen het jou lastig te maken. Mensen met narcisme luisteren nu eenmaal niet naar kritiek.
• Laat je niet misbruiken. Een beetje meespelen met de gedachten van iemand met narcisme is niet erg, maar zorg er altijd voor dat iemand met narcisme geen misbruik van je kan maken.
• Vertrouw op jezelf en op je gevoel. Weet je niet zeker of iemand narcisme heeft, maar heb je het gevoel dat er iets niet helemaal goed zit met de persoon? Wees dan op je hoede.
• Weet dat je iemand met narcisme niet kan veranderen. Hoe graag je dat ook zou willen.

En dan heeft Fleur ook nog tips:

• “Het meest belangrijke is gewoon dat het nooit jouw schuld is. Want dat is wat narcisten doen: het ligt nooit aan hen, het ligt altijd aan jou. Je kan wel fouten maken, maar het is niet oké als zij dat er bij jou in gaan wrijven. Bij een narcist krijg je ook de schuld als je niks fout doet.”
• Hou afstand van de persoon met narcisme. “Ik ben er sterker van geworden toen ik geen contact meer had met mijn vader.”
• “Blijf je eigen grenzen aangeven, ook al geeft de persoon met narcisme daar niks om.” het is ook fijn voor jezelf om een duidelijke grens te hebben en deze goed te bewaken.
• Inmiddels spreekt Fleur ook niet meer alleen met haar vader af. Ze zorgt dat er altijd broers, zussen of een vriend bij is. Dit maakt het afspreken voor haar een stuk fijner. “Stel dat het me teveel wordt, dan kan ik weg zonder dat ik er dan alleen voor sta”.

*Fleur is niet haar echte naam, maar een naam die wij hebben verzonnen zodat ze anoniem kan blijven. Haar hele verhaal lees je hier.

Meer info

• Denk je of weet je dat je moet leven met iemand met narcisme, en wil je daar graag over praten? Bel dan de Kindertelefoon voor een luisterend oor. En als je ouder bent dan 18 kan je bellen met Allesoke.
• Je kunt ook kijken op Koppsupport.nl. Een website voor jongeren van ouders met psychische en/of verslavingsproblemen. Je kunt hier mailen met een deskundige of meedoen aan een online groepscursus.
• Denk je dat je zelf misschien wel narcisme hebt? Heb het hier dan over met je huisarts, een jongerenwerker of je schoolpsycholoog.
• En wil je gewoon je eigen verhaal kwijt over narcisme of andere persoonlijkheidsstoornissen? Dan kan je altijd terecht op ons forum.