Er bestaan verschillende soorten seksueel overdraagbare aandoeningen oftewel soa’s. Sommigen zijn makkelijker te genezen dan anderen. Er bestaan zelfs soa’s die je onvruchtbaar kunnen maken. Dit wil je natuurlijk voorkomen. Meer weten? Kijk dan bij 'veilig vrijen' en 'condoom: een rubber jasje'.
Heb ik een soa?
Weet je niet zeker of je een soa hebt, dan kun je langs de huisarts of de GGD gaan. Je hoeft je niet te schamen, een dokter maakt dit veel vaker mee en zal dit niet met je ouders bespreken. De GGD heeft zelfs een soa-spreekuur en hier kan je anoniem een test laten doen. Ook kan je bellen voor advies en hoe om te gaan met soa’s of bescherming tegen soa’s.
Ook kun je online een soa-test bestellen. Je ontvangt het testmateriaal in een blanco pakketje thuis. Je voert de test thuis uit en stuurt het op naar het lab. Binnen 3-10 dagen krijg je het resultaat gemaild, gesmst of je wordt gebeld. Maar net wat je zelf fijn vindt.
We hebben de verschillende soa's voor je op een rij gezet:
Chlamydia
Chlamydia is de meest voorkomende soa bij jongeren. Het wordt veroorzaakt door een bacterie in de slijmvliezen van de geslachtsdelen. Deze soa is vaak moeilijk te herkennen, vooral bij jongens. Toch kun je de volgende kenmerken misschien waarnemen:
- Je hebt last van meer afscheiding (=vocht) dan normaal uit je vagina, penis of anus. De afscheiding kan vies ruiken en ziet er anders uit dan normaal
- Je hebt last van een branderig gevoel bij het plassen
- Je hebt pijn in je onderbuik (meisjes)
- Je hebt pijn bij het vrijen
- Je hebt last van abnormaal bloedverlies (meisjes), bijvoorbeeld tussen twee menstruatieperiodes in of tijdens het vrijen
Ook al zijn je klachten onduidelijk, ga zo snel mogelijk naar de huisarts of naar het soa spreekuur van de GGD. Chlamydia is namelijk goed te behandelen. Je moet dit echt op tijd doen, omdat chlamydia erg gevaarlijk is! Als je niet wordt behandeld, loop je de kans dat je een ontsteking aan de eileiders (meisje) of de bijballen (jongen) krijgt. In het ergste geval kun je er onvruchtbaar van worden. Als je het niet laat behandelen en je hebt wel seks, werk je mee aan de verdere verspreiding van een schadelijke soa.
Genitale wratten
Genitale wratten zijn goedaardige wratten op of rond de penis, vagina, anus of in de mond. Via wondjes worden deze wratten overgedragen door onveilig te vrijen. Soms kan je ze ook krijgen van het afdrogen met een handdoek of wassen met een washandje van iemand die genitale wratten heeft.
Het duurt enkele weken tot een jaar voordat de wratten ontstaan. Het begint met kleine wratjes die jeuken en groter worden, vaak in groepjes rond de geslachtsdelen of anus. Genitale wratten zijn, ondanks dat ze jeuken, vaak onschuldig. Ze zijn helaas wel moeilijk weg te halen en ze kunnen snel uitbreiden.
Ondanks dat de wratten redelijk onschuldig zijn en ze soms vanzelf weggaan is een behandeling toch aan te raden. De wratten worden namelijk veroorzaakt door een virus dat in je lichaam blijft zitten. Hierdoor kunnen de wratten snel weer terugkomen. Hoe eerder je wordt behandeld, hoe groter de kans dat ze niet meer terugkomen.
Herpes
Herpes wordt veroorzaakt door bijna hetzelfde virus als een koortslip, alleen zitten de zweertjes dan rondom je geslachtsorganen. Het is een erg besmettelijk virus. Bij herpes kun je de volgende kenmerken waarnemen:
- Last van rode plekjes, blaasjes of zweertjes in of rond de penis, anus of vagina.
- Je hebt last van een branderig gevoel rond de geslachtsdelen of pijn bij het plassen.
- Je hebt een zeurende zenuwpijn in de liesstreek.
- Gaat vaak samen met hoofdpijn, spierpijn en koorts.
Tijdens onveilig seksueel contact kun je makkelijk worden besmet. De besmetting is niet direct merkbaar. Het herpes virus kan heel lang (soms wel jaren) in je lichaam sluimeren. Soms heb je alleen pijn in je lies of een branderig gevoel. Er ontstaan geen blaasjes of zweertjes. Ineens kun je dan een aanval krijgen (vaak als je weerstand laag is, bijvoorbeeld omdat je ziek of moe bent). De eerste aanval van herpes is erg pijnlijk en kan soms meer dan een week duren. De volgende aanvallen zijn minder pijnlijk. Je kunt jezelf alleen goed verzorgen door je geslachtsdelen schoon te houden (met de water) en er zo min mogelijk met je handen aan te zitten. Gebruik een eigen handdoek en was deze zo warm mogelijk (anders kun je anderen ook besmetten).
Het vervelende van herpes is dat het nooit over gaat. Je bent alleen besmettelijk tijdens een aanval, maar je weet nooit zeker wanneer die begint. Als je dus herpes hebt, heb je altijd een soa. Bovendien moet je echt veilig vrijen. Er bestaan medicijnen tegen, maar die helpen niet altijd goed of zijn behoorlijk zwaar. Als je bang bent dat je last hebt van herpes, ga dan langs je huisarts of langs de GGD.
Let op: als je een koortslip hebt, kun je het herpesvirus ook op de ander overdragen door te zoenen of door orale seks. Of als jouw vriend of vriendin een koortslip heeft, kun je besmet raken met de soa.
Gonorroe
Gonorroe wordt veroorzaakt door een bacterie in je vagina, penis, anus, keel of ogen. Deze soa komt bij mannen en vrouwen voor. Een andere naam voor gonorroe is een druiper, afgeleid van de pusachtige afscheiding. Soms heb je geen klachten, maar loop je wel rond met gonorroe. Als je klachten hebt, kunnen die er zo uitzien:
- Meer afscheiding (=vocht) dan normaal uit je penis, anus of vagina. De afscheiding kan vies ruiken en ziet er anders uit dan normaal: het kan geel of groen van kleur zijn. Soms zit er bloed bij je ontlasting.
- Je hebt last van een branderig gevoel bij het plassen of je kunt steeds maar een heel klein beetje plassen.
Als je je niet laat behandelen kun je als vrouw onvruchtbaar worden of de ziekte overdragen op je baby. Mannen kunnen een bijbalontsteking krijgen, waarbij ze heel veel pijn kunnen hebben. Gonorroe in de keel ontstaat door orale seks. Om van gonorroe af te komen wordt je één keer behandeld met een antibiotica. Dit krijg je voorgeschreven na een bezoek aan de dokter of GGD-arts.
Syfilis
Syfilis is een ernstige soa en wordt veroorzaakt door een bacterie. Deze bacterie nestelt zich in de vagina, penis of anus en soms in de mond. De bacterie kan zich, via je bloed, door je hele lichaam verspreiden. Syfilis krijg je door onveilige seks, ook via orale seks. Uit een bloedonderzoek zie je in welk stadium je zit. Je kunt last hebben van de volgende klachten:
- Je hebt vlekken op je huid over je hele lichaam, vooral op je handpalmen en voetzolen (deze vlekjes verdwijnen weer vanzelf, maar dat betekent niet dat de ziekte weg is)
- Je hebt last van zweertjes en wratjes in de buurt van de vagina, penis of anus
- Je hebt opgezette lymfeklieren, hoofdpijn, keelpijn en je bent vermoeid
- Je hebt last van de ogen, oogbolontsteking en gezichtsverlies
- Later kan je ook last krijgen van een grieperig gevoel, haaruitval of vlekjes op de huid
Gelukkig is syfilis goed te genezen als je er op tijd bij bent. Bij syfilis is het heel erg belangrijk dat je iedereen waarschuwt waarmee je seks hebt gehad, zodat zij zich kunnen laten onderzoeken en eventueel kunnen laten behandelen. Ga altijd langs bij de dokter of de GGD. Of doe anoniem online een test.
Schaamluis
Schaamluis is een vervelende, maar ongevaarlijke soa. Je kunt het hebben opgelopen door onveilig te vrijen, maar ook door het delen van kleding, handdoeken en slaapzakken. Bij schaamluis kun je het volgende merken:
· Je hebt last van jeuk in je schaamhaar en op andere plekken op je lichaam
· Je kunt de luizen met je blote oog zien lopen
Vaak zie je de luizen gewoon lopen, dus je kunt zelf ook vaststellen dat je het hebt. Je kunt bij de apotheek een middeltje tegen schaamluizen kopen. Ook kun je natuurlijk voor alle zekerheid even langs de dokter of GGD gaan.
Hepatitis B
Hepatitis B is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een virus in de lever. Het is de enige soa waartegen je je kan laten inenten. Als je niet ingeënt bent, kun je hepatitis B krijgen via vaginale of anale penetratie. Of door besmetting via bloed door gebruik van naalden, drugs en het delen van scheermesjes en tandenborstels. Meestal heb je geen klachten, maar mocht je deze toch hebben dan kan je de volgende kenmerken hebben:
- Je hebt last van vermoeidheid, lusteloosheid, misselijkheid en buikpijn.
- Je hebt spier- en gewrichtspijn, ontsteking aan de gewrichten en huidafwijkingen.
- Je krijgt last van geelzucht: gele huid, donkere urine, ontkleurde ontlasting.
Als je niet kiest voor een behandeling, kun je een beschadiging aan je lever krijgen. Soms kun je er zelfs leverkanker van krijgen. Ga daarom meteen naar de dokter of de GGD als je denkt dat je Hepatitis B hebt.
Trichomonas
Trichomonas wordt veroorzaakt door een eencellige organisme. Je kunt al langer een trichomonasinfectie hebben, zonder dat je duidelijke klachten hebt. Meiden hebben vaker klachten dan jongens; zij klagen over pijn bij het plassen, vooral als ze ongesteld zijn. Jongens merken meestal niets of weinig van een trichomonasinfectie. Je kunt last hebben van de volgende klachten:
- Je hebt last van geelgroene of wit schuimende, vies ruikende (vislucht) afscheiding
- Vaak last bij het plassen en hevige jeuk aan het geslachtsdeel
- Een rode en gezwollen vagina of penis.
Trichomonas kan je krijgen door onveilige seks, maar ook door een besmette handdoek of toiletbril. Trichomonas kan voorkomen in combinatie met andere geslachtsziekten, zoals gonorroe of chlamydia. Als een meisje niets aan Trichomonas doet kan de ontsteking overslaan naar de eierstokken en leiden tot onvruchtbaarheid. Bij jongens kan de ontsteking uiteindelijk overslaan naar de prostaat of bijballen en daarmee leiden tot onvruchtbaarheid.
Je kunt een Trichomonas infectie jaren hebben zonder iets te merken. Om er achter te komen of je Trichomonas hebt, kan je bij de dokter of de GGD langs om een uitstrijkje te laten maken. Trichomonas is over het algemeen goed te behandelen. De behandeling bestaat uit het inbrengen van speciale vaginale zetpillen of antibiotica. Vaak worden deze ook als tabletten geslikt. Aangezien Trichomonas via onveilige seks wordt overgebracht, is het nodig dat ook de partner wordt behandeld.
Soa voorkomen?
Veilig vrijen is de beste manier om soa's te voorkomen. Het gaat dan vooral om geen contact te hebben tussen de slijmvliezen van de penis, vagina, anus of mond. Om dit te voorkomen moet je een condoom gebruiken, er bestaan verschillende condooms voor veilig vrijen. Wil je geen condoom meer gebruiken en je hebt wel een vaste relatie? Laat je dan allebei testen. Een afspraak kan je maken bij de dokter of de GGD. Of doe anoniem online een test.